Bệnh sán lá gan: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng tránh

Sán là gan vốn là bệnh mãn tính phổ biến tại Việt Nam do ký sinh trùng sán lá gan gây nên. Trong những năm gần đây, bệnh sán lá gan đã xuất hiện tại 45/64 tỉnh thành với thời gian gây bệnh lên đến 30 năm. Do đó, người dân cần hiểu rõ hơn về nguyên nhân gây bệnh, con đường lây lan của bệnh để có được biện pháp phòng tránh kịp thời nhằm bảo vệ lá gan khỏe mạnh nhất.

Xem thêm: Giải đáp thắc mắc: Gan nhiễm mỡ có nguy hiểm không?

Sán lá gan là gì?

Sán lá gan được biết đến là một loại ký sinh trùng, chúng có hình dáng gần giống như một chiếc lá và có thân dẹt. Đây là một sinh vật lưỡng tính, do con đực và con cái có bộ phận sinh dục giống nhau. Chúng thường ký sinh trong lá gan và ống mật của động vật hay người bị nhiễm bệnh. 

Sán lá gan được phân chia thành 2 loại đó là: sán lá gan nhỏ và sán lá gan lớn. Cả 2 loại này đều sẽ có sự giống nhau về hình dáng nhưng lại khác nhau về kích thước:

• Sán lá gan nhỏ: Đa số vật chủ trung gian của chúng sẽ là cá nước ngọt, các loại ốc và thường được tồn tại chủ yếu trong cơ thể chúng.
• Sán lá gan lớn: Đa số tồn tại trong các loài động vật ăn cỏ như: bò, dê, cừu, trâu,… Nếu con người nhiễm sán lá gan lớn thì nguyên nhân là do ăn phải các loại rau mọc dưới nước bị nhiễm bẩn và chứa con sán này.

Nguyên nhân gây ra bệnh sán lá gan ở người

Nguyên nhân chủ yếu khiến cho con người nhiễm bệnh sán lá gan chính là do thói quen ăn uống. Việc sử dụng các loại rau mọc dưới nước như rau cần, nhút, rau ôm, cải xoong,…, nước có ấu trùng sán, chưa được nấu chín. Môi trường nước vốn là điều kiện lý tưởng để trứng sán phát triển thành ấu trùng và sán trưởng thành gây bệnh.

Ngoài ra, sở thích ăn những loại đồ ăn tái từ thịt lợn, bò, cá, tôm… hay những món ăn sống sushi, sashimi cùng nếp sống thiếu vệ sinh, phóng uế bừa bãi và vứt bỏ chất thải chưa được xử lý ra môi trường… cũng là nguyên nhân khiến cho sán có điều kiện để sinh sôi, xâm nhập vào cơ thể và gây hại đến cho con người.

Triệu chứng của bệnh sán lá gan ở người

Các triệu chứng của bệnh sán lá gan gồm đau bụng, vàng da, sốt, buồn nôn, tiêu chảy, sụt cân…. Tuy nhiên, triệu chứng này thường sẽ xuất hiện ở thời kỳ lây truyền, ở thời gian ủ bệnh thì người bệnh gần như sẽ không có biểu hiện gì rõ rệt.

Thời gian ủ bệnh

Ở giai đoạn ủ bệnh của sán lá gan, rất khó để phát hiện những biểu hiện rõ rệt vì nó còn tùy thuộc vào số lượng ấu trùng mà bạn đã ăn phải. Đối với sán lá gan nhỏ, nhiễm trên 100 sán mới có biểu hiện rõ rệt nhất. Đối với sán lớn, trong thời gian này khó để xác định được triệu chứng chính xác.

Thời kỳ lây truyền

Do sán lá gan kí sinh và đẻ trứng trong gan, mật nên có sẽ khiến người mắc bệnh có những triệu chứng điển hình sau đây:

Đau bụng: Cơn đau quặn bụng sẽ xảy ra do sán lá gan di chuyển từ ruột đến gan, chui qua bao gan hoặc chui vào ống mật gây tắc nghẽn ống mật;

• Vàng da, da xanh, nhợt nhạt: Sán lá gan kí sinh trong gan, mật, gây nên tình trạng tắc nghẽn và làm nhiễm trùng gan, ống dẫn mật. Điều này được biểu hiện qua việc làn da bị vàng hoặc da xanh, nhợt nhạt. Bên cạnh đó, ở một số bệnh nhân, do nôn nhiều, tiêu chảy, chán ăn cũng sẽ dẫn đến tình trạng da xanh, nhợt nhạt;
• Khó chịu, buồn nôn và tiêu chảy: Đây là hậu quả do tình trạng ống dẫn mật bị tắc. Triệu chứng này có thể kéo dài vài tuần hoặc cũng có thể xảy ra vài tháng tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng nhiều hay ít;
• Sút cân: Nhiễm sán lá gan sẽ gây cho người mắc cảm giác chán ăn, mất cảm giác ngon miệng nên thường rất dễ bị sụt cân;
• Nổi ban: Đây là triệu chứng phổ biến trong giai đoạn đầu khi sán lá gan thâm nhập vào trong gan. Những ban ngứa sẽ xuất hiện do hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng lại với sự nhiễm trùng do sán lá gan gây ra tại gan;
• Sốt: Sự tắc nghẽn ở các ống mật có thể gây ra nhiễm trùng khiến làm người mắc bệnh bị sốt.

Biến chứng nguy hiểm

Sán lá gan sống ký sinh trong ống dẫn mật, gan nhờ cấu tạo cơ thể có 2 miệng hút giúp chúng bám chặt để hút chất dinh dưỡng cũng như chiếm lấy phần thức ăn của vật chủ. Quá trình bám và hút này sẽ gây tổn thương nghiêm trọng tại niêm mạc gan.

Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này sẽ gây các bệnh lý nguy hiểm và có nguy cơ tử vong cao như áp xe gan thậm chí là ung thư đường mật, xơ gan cổ trướng,… Các trường hợp ấu trùng sán lá gan lạc chỗ có thể gây bệnh tại các cơ quan khác như da, cơ, khớp, vú, dạ dày, đại tràng,…

Vòng đời của sán lá gan và thời gian ủ bệnh

Vòng đời của sán lá gan

Vòng đời của sán lá gan sẽ được bắt đầu từ ấu trùng, sau đó lây nhiễm qua vật chủ trung gian và phát triển thành con trưởng thành trong cơ thể con người hoặc động vật có vú. Chi tiết vòng đời được mô tả trong hình ảnh sau đây:

Thời gian ủ bệnh

• Thời gian ủ bệnh của sán lá gan nhỏ không được rõ ràng và sẽ phụ thuộc vào cường độ nhiễm sán, thường nhiễm trên 100 sán thì triệu chứng mới rõ rệt.
• Thời gian ủ bệnh của sán lá gan lớn sẽ phụ thuộc vào số lượng ấu trùng ăn vào và đáp ứng của vật chủ. Ở người, giai đoạn này sẽ không xác định được chính xác nhưng có một số tác giả cho rằng giai đoạn này sẽ là vài ngày, vài tuần hoặc có thể là vài ba tháng, thậm chí lâu hơn.

Cách chẩn đoán bệnh

• Xét nghiệm máu

Sau khi sán lá gan xâm nhập vào cơ thể con người, cơ thể sẽ phản ứng lại bằng cách tạo ra các kháng thể. Việc thực hiện xét nghiệm máu lúc này sẽ giúp xác định kháng thể sán lá gan. Ngoài ra, xét nghiệm công thức máu cũng sẽ tìm sự gia tăng bất thường của bạch cầu ái toan để giúp chẩn đoán bệnh.

• Chụp gan

Chẩn đoán hình ảnh gan gồm nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP), chụp cộng hưởng từ (MRI), chụp cộng hưởng từ (MRI)chụp cắt lớp vi tính (CT). Các phương pháp này sẽ giúp kiểm tra sự có mặt của sán lá gan cùng các tổn thương do chúng gây ra tại gan.

• Xét nghiệm phân

Phương pháp chẩn đoán này sẽ giúp tìm thấy sự hiện diện của trứng sán lá gan hoặc sán lá gan trưởng thành trong phân người bệnh. Tuy nhiên, khả năng tìm thấy trứng sán là không cao và sẽ yêu cầu phải lấy mẫu phân trong 3 ngày liên tiếp.

Điều trị bệnh sán lá gan ở người như thế nào?

Dùng thuốc

Tùy thuộc vào từng tình trạng cũng như mức độ của bệnh mà bác sĩ sẽ kê đơn thuốc phù hợp cho bệnh nhân. Trong đó, các thuốc chống giun sán sẽ giúp loại bỏ sán trưởng thành và trứng của chúng ra khỏi cơ thể như: albendazole, praziquantel, triclabendazole, nitazoxanide,… Ngoài ra, các thuốc giảm đau, tiêu chảy cũng sẽ có thể được chỉ định nếu các triệu chứng bệnh trở nặng hơn.

Phẫu thuật

Phẫu thuật có thể được lựa chọn trong điều trị sán lá gan với những trường hợp hiếm gặp như nhiễm trùng ống mật hay viêm ống dẫn mật,…

Các cách phòng bệnh sán lá gan

Nhiễm sán lá gan rất nguy hiểm và khó để điều trị. Do đó, bạn cần chủ động phòng tránh nhiễm bệnh bằng cách tuân thủ theo đúng các biện pháp phòng ngừa được gợi ý dưới đây:

• Rửa tay sạch sẽ với xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Thực hiện việc ăn chín uống sôi, không ăn những loại đồ sống và đồ chưa qua chế biến như tiết canh, các loại gỏi, gan sống,…
• Sử dụng nguồn nước sạch đã được nấu sôi kỹ để uống. 
• Quản lý tốt phân người và phân động vật, tránh dùng phân tươi để bón rau.
• Tuyên truyền về đường lây nhiễm bệnh và cách thức giữ gìn vệ sinh môi trường chung. 
• Trong trường hợp có dịch, cần nhanh chóng khoanh vùng và kiểm soát tình hình dịch.
• Cần ghi nhớ thực hiện tẩy giun định kỳ 6 tháng/lần. 
• Không ăn các loại ốc, cá nếu như chưa được xử lý sạch và nấu chín.
• Khi phát hiện những triệu chứng của bệnh, cần đến ngay bệnh viện để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp thêm cho bạn những thông tin quan trọng về bệnh sán lá gan cũng như các nguyên nhân và hướng điều trị bệnh hợp lý. Nếu thấy bài viết hay và hữu ích, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè cùng biết nhé!