Cây nhót: Đặc điểm, tác dụng và các bài thuốc chữa bệnh

Nhót là một loại quả phổ biến thường được dùng để nấu canh hoặc làm các món ăn chơi như nhót dầm, nhót chấm muối ớt,… Ngoài ra, các bộ phận khác của cây nhót còn được dân gian sử dụng khá nhiều trong các bài thuốc hỗ trợ chữa bệnh như tiêu chảy, viêm thấp khớp, ho ra máu, kinh nguyệt không đều,…

Đặc điểm của cây nhót

Cây nhót có tên khoa học là Elaeagnus Latifolia L và thường được dân gian gọi với nhiều tên gọi khác như hồ đồi tử, lót, bất xá. Trồng chủ yếu ở các tỉnh miền Bắc nước ta và một số vùng thuộc miền Trung và Nam. 

Đây là loại cây bụi có cành trườn, có gai, khi trưởng thành có thể dài tới 7 mét. Toàn bộ phần thân cây, mặt sau của lá và quả đều có một lớp vảy màu trắng, hình đốm tròn xếp san sát nhau, càng về già thì lớp vảy này càng dễ bong tróc. Hoa của cây có 4 lá đài, màu vàng chanh. Quả nhót có hình bầu dục, màu xanh và chuyển sang đỏ khi chín, mặt quả có các đốm lấm chấm nhỏ màu trắng. 

Bộ phận thường dùng: Lá, quả, rễ của cây thường được dùng để làm thuốc chữa bệnh.

Thu hái và chế biến: Thu hái quanh năm khi cây đã trưởng thành, quả nhót chín mọng. Ngoài ra, quả nhót cũng có thể được dùng lúc còn sống, chưa chín. Các bộ phận khác khi được thu hái sẽ đem rửa sạch, chặt từng miếng nhỏ rồi phơi hoặc sấy khô. 

Tác dụng của cây nhót

Trong y học hiện đại

Một số nghiên cứu đã được thực hiện cả trên người và động vật đã đưa ra kết luận về tác dụng của cây nhót:

• Có thể ức chế quá trình viêm cấp mãn tính trên động vật. Tăng sự co bóp của tử cung. 
• Chế phẩm từ lá nhót có tác dụng kháng khuẩn với nhiều chủng vi khuẩn Gram (-) và Gram (+). Nhất là với các chủng trực khuẩn kỵ như: Shigella dysenteria, Shigella flexneri, Shigella shiga, Shigella sonnei.
• Quả nhót rất giàu dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe. 
• Cây nhót có chứa các thành phần phenolic và flavonoid với tác dụng chống oxy hóa và bảo vệ ADN.

Trong y học cổ truyền

• Quả nhót có vị chua, chát, tính bình, quy vào kinh phế đại trường, có tác dụng trừ đờm, giảm ho, chỉ tả, bình suyễn. 
• Lá của cây có vị chát, tác dụng giảm sốt, giảm ho, bình suyễn. 
• Nhân của hạt nhót có tác dụng diệt khuẩn và giun sán.
• Rễ của cây có tác dụng giảm đau, cầm máu. Thường được dùng dưới dạng thuốc sắc, riêng lẻ hoặc phối với các vị thuốc khác. 

Liều dùng hằng ngày: 8 – 12g đối với quả (khoảng 5 – 7 quả khô), 20 – 30g đối với lá tươi, 12 – 16g đối với lá và rễ khô. 

>>> Xem thêm:

Tác dụng của cây cơm nguội

Tác dụng của cây bách bộ

Tác dụng của cây thiên lý

Bài thuốc chữa bệnh từ cây nhót

Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ cây nhót được dùng nhiều trong dân gian bạn có thể tham khảo:

Bài thuốc từ rễ cây nhót

Chữa ho ra máu, chảy máu cam: Dùng khoảng 16g rễ nhót, phơi khô, sao qua rồi đem sắc lấy nước uống. Hoặc kết hợp rễ cây nhót cùng với cỏ nhọ nồi, ngãi điệp, trắc bách diệp với liều lượng mỗi loại bằng nhau, sau đó đem sao rồi sắc lấy nước uống. Mỗi ngày uống 3 lần trước bữa ăn 90 phút, trong quá trình uống thuốc không nên dùng rượu, bia, ớt….

Chữa đau nhức xương khớp, phong thấp: Lấy 120g rễ nhót, 60g hoàng tửu, 50g chân giò lợn, đem đi nấu đến khi nhừ và sử dụng trong ngày. 

Chữa đau họng, khó nuốt: Đem sắc 30g rễ cây nhót để lấy nước uống. 

Chữa kinh nguyệt ra nhiều: Dùng 30 – 60g rễ nhót, đem đi sắc với nước để uống sau bữa ăn. 

Chữa bệnh chàm: Sử dụng 1 nắm rễ cây, đem sắc, lấy nước đổ ra thau, chờ đến khi nguội thì ngâm vùng bị tổn thương vào, sau đó dùng khăn khô để lau sạch nước. 

Bài thuốc từ lá cây nhót

Chữa tiêu chảy, lỵ: Sử dụng 30g lá nhót tươi hoặc 12g lá nhót khô, sao vàng rồi sắc cùng 400ml đến khi còn 100ml, chia thành 2 phần để uống trong ngày, nên dùng trước khi ăn 60 phút. 

Chữa rắn cắn, ong đốt: Dùng 1 nắm lá cây tươi, rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước cốt để uống cùng với rượu nhạt, còn phần bã thì đắp lên vùng bị tổn thương. 

Chữa ho ra máu: Dùng 24g lá cây tươi, rửa sạch, đem nấu sôi như nước trà. Sau đó cho vào 15g đường, chia nước thành 2 phần và uống mỗi ngày. 

Cầm máu: Lấy 1 nắm lá nhót tươi, rửa sạch, giã nát rồi đắp lên vùng cần được cầm máu. 

Chữa hen suyễn, ho có đờm: Chuẩn bị lá nhót, hạt củ cải, hạt cải bẹ với 12g tám ta (sao vàng), giã nát tất cả rồi sắc lấy nước uống. Chia nhỏ thành 3 phần và sử dụng trước bữa ăn, liên tục trong 2 – 3 tuần. Hoặc dùng lá nhót đã sao vàng, tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 4g hòa với nước cơm để uống 2 lần trong ngày, liên tục trong 2 tuần. 

Bài thuốc từ hạt nhót

Chữa gan lách sưng đau: Lấy 10 hạt nhót, đem giã nát rồi trộn đều với 8g nghệ đen, sắc lấy nước uống mỗi ngày. 

Bài thuốc từ hoa cây nhót

Chữa viêm xoang mũi: Sử dụng hoa nhót và búp cây đa lông với lượng bằng nhau, đem tán nhỏ. Mỗi lần dùng 8g cùng với rượu nhạt, chia thành 2 lần uống hết trong ngày. 

Bài thuốc từ quả nhót

Chữa ho: Dùng 6 – 12g quả nhót, đem sắc lấy nước uống. Hoặc dùng 10 quả nhót xanh, 10 quả quất, 10g trần bì, đem sắc lấy nước, chia thành 3 phần và uống hết trong ngày. 

Chữa hen phế quản: Dùng 10 quả nhót cùng với 6g tỳ bà diệp, 6g hoa cúc bách nhật. Đem tất cả đi sắc cùng 400ml nước đến khi còn 200ml, chia nhỏ thành 3 phần và uống sữa bữa ăn, liên tục trong 5 – 7 ngày. 

Chữa kiết lỵ mãn tính: Sử dụng 7 quả nhót chín, 10g lá khổ sâm, 12g lá mơ lông. Đem sắc, lấy nước chia thành 3 phần và uống hết trong ngày, liên tục trong 7 – 10 ngày. 

Lưu ý khi sử dụng

Trước khi sử dụng các bài thuốc chữa bệnh trên bạn nhất định phải biết qua một số lưu ý sau:

• Chống chỉ định với những người bị táo bón, dạ dày, đầy bụng, đầy hơi,…
• Không sử dụng rễ và lá cây nhót cho phụ nữ mang thai. 
• Không sử dụng cho trẻ dưới 1 tuổi, với trẻ trên 1 tuổi cần hết sức thận trọng. Do trong quả nhót có độ chua gắt, trẻ ăn phải có thể gây ảnh hưởng đến dạ dày và hệ tiêu hóa. 
• Không sử dụng cho người bị dị ứng hoặc mẫn cảm với bất kỳ thành phần nào có trong cây nhót. 

Điều cuối cùng cần đặc biệt lưu ý, dược liệu không có tác dụng thay thế cho các loại thuốc đặc trị. Để đảm bảo an toàn, người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc người có chuyên môn trước khi dùng, tuyệt đối không được tự ý sử dụng.