Công dụng và các món ăn ngon chữa bệnh từ củ niễng

Củ niễng là một loại rau quen thuộc không chỉ dùng để chế biến các món ăn thơm ngon và dinh dưỡng mà còn là một vị thuốc có tác dụng giảm đau, hạ sốt, kích thích tiêu hóa, chữa trị tê thấp, tháo đường. Hãy cùng Gia Dụng Việt tìm hiểu chi tiết hơn về vị thuốc này, công dụng đối với sức khỏe cũng như các món ngon chữa bệnh trong bài viết dưới đây nhé. 

Đặc điểm của củ niễng

Củ niễng có tên khoa học là Zizania latifolia Turcz, thuộc họ Lúa (Poaceae) và được người Việt gọi bằng nhiều tên gọi khác nhau như: Cây lúa miêu, Giao cẩu, Giao Bạch tử, Giao duẩn. 

Đặc điểm sinh thái: Niễng là một loài cây thân thảo, sống lâu năm, thường mọc chìm ở dưới nước hoặc những chỗ có nhiều bùn. Khi trưởng thành, cây sẽ cao khoảng 1 – 2m, rễ nhiều, thân đứng thẳng, phần thân dưới gốc xốp và to. Lá cây có hình mác, thuôn dài khoảng 30 – 100cm, chiều rộng khoảng 2 – 3cm, mặt lá thô ráp. Hoa mọc thành cụm theo hình chùy, hẹp và dài khoảng 30 – 50cm, nang nông đực thường phát triển ở trên, bông cái nhỏ nằm ở phía dưới.

Bộ phận sử dụng: Trên thân cây có nấm Ustilago Esculentum Hennings ký sinh. Loại nấm này có thể ăn được, chúng khiến cho thân cây phồng lên, có nhiều đốm đen. Chính bộ phận bị nấm ký sinh này được sử dụng để làm dược liệu và thức ăn. Trong Đông y dược liệu thường được gọi là Cô bạch hoặc Cô giao. 

Phân bố: Cây có nguồn gốc ở Đông Xiberia, hiện đang được trồng nhiều ở các nước thuộc châu Á. Tại nước ta, chúng thường được trồng ở các bờ ao, áo cạn, ven hồ hoặc những vùng nước có bùn lầy nhão, ruộng nước. Cây thường phổ biến ở đồng bằng Bắc Bộ, nhất là ở Nam Định, củ niễng được coi là một trong những đặc sản nổi tiếng ở nơi đây. 

Thu hái và sơ chế: Cây thường được trồng vào tháng 9, lúc nước luôn ngập, sau một năm là có thể thu hái được. Củ niễng thường được dùng tươi, không cần qua sơ chế. 

Thành phần hóa học có trong củ niễng

Bao gồm các hoạt chất như: nước (9,2%), protein (12,5%), carbohydrate (70,2%), lipid (1,6%), chất xơ (5,2%). Ngoài ra, nó còn chứa đa dạng các ion kim loại như: Sắt, Canxi, Photpho, Kali, Natri, Kẽm, Magie,….. hay các loại vitamin như vitamin B1, B12, PP, E,…

Loại nấm ký sinh phân lập từ củ niễng có thể chịu được nhiệt độ cao và có thể phân hủy tinh bột, đường, gelatin,….. 

Trong quả khô hay còn gọi là Gia Bạch tử cũng chứa nhiều loại dinh dưỡng như: Cacbonhydrat (2,8%), protein (1,2%), lipid (0,1%).

Công dụng của củ niễng

Trong y học hiện đại

Củ niễng được nghiên cứu chỉ ra là có thể hỗ trợ điều trị các triệu chứng và một số bệnh lý, chẳng hạn như:

• Những bệnh nhân bị xơ vữa động mạch ở mức độ nhẹ đến trung bình, có thể dùng phối hợp cùng với thuốc điều trị cao huyết áp. 
• Làm giảm sự tiến triển và giảm bớt các triệu chứng của đa xơ cứng gan, giảm Ure máu. 
• Hỗ trợ điều trị các chứng đau dạ dày, viêm ruột.
• Giúp tăng tiết sữa và làm thông sữa cho phụ nữ sau sinh.
• Có thể làm thành phần để dưỡng da, giúp cấp ẩm và làm trắng da. 

Trong y học cổ truyền

Quả và củ niễng đều có vị ngọt, tính hàn, được quy vào kinh Đại trường với công dụng là thanh nhiệt, làm mát cơ thể, lợi tiểu, trừ phiền, sinh tân dịch, giảm cảm giác khô khát. Được dùng để chủ trị các chứng: táo bón, tiểu khó, kiết lỵ, mắt đỏ, da vàng, giải rượu, điều trị bệnh dạ dày gây viêm, đau, chứng nóng ruột. 

Ngoài ra, cây còn giúp đất không bị sụp lún ở vùng ao hồ, vùng đất bùn, ẩm ướt. Thân cây khi phơi khô cũng có thể làm chiếu hoặc mành. Lá non được dùng để làm thức ăn cho trâu bò, gia súc. Lá già khi phơi khô có thể làm bột giấy. Ngày xưa, khi lương thực còn thiếu thốn, hạt niễng được người dân dùng để trộn với cơm, ăn như một loại ngũ cốc. 

Các món ngon chữa bệnh từ củ niễng

Chữa kiết lỵ

Dùng 100g củ niễng, 1 nắm lá mơ lông, sơ chế rồi giã nhỏ, cho trứng gà vào đánh đều sau đó đem đi hấp chín, mỗi ngày ăn một lần liên tục trong vòng 6 – 10 ngày. 

Chữa táo bón

Cách 1: Chuẩn bị 150g củ niễng, rửa sạch, bóc vỏ, thái miếng vừa ăn, 100g khoai lang gọt bỏ vỏ, cắt miếng vừa ăn và 1 lạng thịt nạc. Đem tất cả đi xào chín, nêm thêm gia vị sao cho vừa ăn, dùng ngay khi còn nóng, liệu tục trong 3 – 5 ngày để trị dứt điểm tình trạng táo bón. 

Cách 2: Chuẩn bị 150g củ niễng, rửa sạch, bóc vỏ, 100g khoai tây gọt vỏ, cắt miếng vừa và 100g thịt nhỏ thái thành từng miếng. Cho tất cả nguyên liệu vào nồi, thêm nước, hầm đến khi nhừ, thêm gia vị và dùng ngay khi còn nóng. Ăn mỗi ngày một làn, liên tục trong 4 – 5 ngày bạn sẽ trị được tình trạng táo bón. 

Chữa đái tháo đường

Dùng khoảng 100g gạo tẻ, 100g củ niễng, đem rửa sạch, bóc vỏ rồi cắt lát. Nấm hương thái thành sợi, 50g thịt lợn băm nhỏ. Đem nấm hương, thịt băm và củ niễng đi xào chung đến khi chín, nêm nếm gia vị sao cho vừa ăn rồi cho ra bát. Đổ gạo vào nồi, hầm đến khi nhừ thì đổ củ niễng vừa xào được vào, chờ đến khi sôi là có thể thưởng thức. 

Giúp thanh nhiệt, giải độc

Chuẩn bị 200g củ niễng, rửa sạch, bóc bỏ và thái lát, 100g thịt nạc thái thành miếng, 50g cà rốt gọt bỏ vỏ, thái lát, 3 lát gừng tươi. Niễng và cà rốt đem chần sơ qua nước sôi, đun nóng chảo dầu, phi hành cùng với tỏi đến khi thơm thì cho thịt, niễng, cà rốt vào xào chín, thêm gia vị vừa ăn là có thể dùng được. 

Chữa đau dạ dày do nhiệt

Củ niễng rửa sạch rồi đem đi xay nhuyễn, lọc lấy nước để uống trực tiếp. Dùng mỗi ngày một lần, liên tục trong 4 – 5 ngày để cải thiện tình trạng này. 

Điều trị cao huyết áp

Củ niễng đem đi bóc bẹ, gọt vỏ, luộc đến khi chín thì thái chỉ, để ráo nước. Đánh tan trứng gà rồi chiên mỏng, cho niễng đã thái lên lên trên trứng, thêm gia vị rồi dùng ngay khi còn nóng. 

Lưu ý khi sử dụng

• Những người đang bệnh về sỏi đường tiết niệu không nên sử dụng.
• Do củ niễng có tính hàn lạnh nên người bệnh tỳ vị hư hàn, đau bụng tiêu chảy thường xuyên cần hạn chế sử dụng. 
• Tránh dùng dược liệu này cùng với mật ong. 

Tóm lại, củ niễng là một loại rau quý không chỉ có thể chế biến thành nhiều món ngon mà còn mang lại nhiều giá trị dinh dưỡng và công dụng chữa trị bệnh cho con người. Tuy nhiên, nếu muốn sử dụng thường xuyên hoặc với mục đích là chữa trị bệnh, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ.