Liệt dây thanh quản: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Dây thanh quản thực hiện nhiều chức năng quan trọng, trong đó có tạo ra âm thanh và đồng thời bảo vệ đường thở. Khi bị liệt dây thanh quản, khả năng nói và thở của người bệnh sẽ bị ảnh hưởng rất lớn. Vậy liệt dây thanh quản do đâu? Làm thế nào để điều trị tình trạng này? Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây để có câu trả lời chính xác bạn nhé.

Xem thêm: Co thắt thực quản: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Liệt dây thanh quản là gì?

Thanh quản được cấu tạo từ các sụn, các màng, các dây chằng và cơ. Dây thanh quản (hay còn được gọi là dây thanh âm) là một trong những dây chằng của thanh quản. Khi có luồng không khí đi qua (nói hoặc hát), 2 dây thanh âm sẽ rung động và phát ra âm thanh. Ngược lại, khi bạn im lặng thì 2 dây thanh này sẽ đóng lại.

Liệt dây thanh quản là tình trạng một hoặc cả 2 dây thanh âm không di động như bình thường. Khi dây thanh âm tổn thương, nó sẽ ảnh hưởng đến khả năng nói, nuốt và thậm chí là thở vì tất cả các chức năng này đều sẽ liên hệ trực tiếp với sự di chuyển của 2 dây thanh âm.

Liệt dây thanh quản có thể ảnh hưởng đến dây thanh của một bên hoặc ở cả hai bên.

• Liệt dây thanh quản một bên: Xảy ra khi một dây thanh không di động một cách bình thường, điều này khiến cho người bệnh có thể khó khăn trong khi nói hoặc khi nuốt. Các vấn đề liên quan đến hô hấp thường sẽ không xuất hiện khi chỉ liệt dây thanh quản một bên. Liệt dây thanh bên trái thường xuyên xảy ra hơn so với bên phải với tỷ lệ ước tính khoảng 2:1.
• Liệt dây thanh quản 2 bên: Khi cả 2 dây thanh đều bị liệt, 2 dây thanh thường sẽ trong trạng thái khép và dẫn đến hẹp đường thở nguy hiểm. Nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể khó thở, suy hô hấp và thậm chí là còn đe dọa đến tính mạng.

Nguyên nhân gây liệt dây thanh quản

Nguyên nhân chính dẫn đến liệt dây thanh quản đó chính là do tổn thương về mặt thần kinh. Những tổn thương này có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên, cụ thể là:

• Do đột quỵ: Đột quỵ là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra liệt dây thanh quản. Khi tế bào não chết do thiếu máu não, trong trường hợp nếu tế bào này liên quan đến các hoạt động của dây thanh quản thì sẽ khiến cho dây thanh quản bị tê liệt.
• Do chấn thương ở vùng ngực hoặc cổ: Ngực và cổ nằm gần khu vực thanh quản. Theo đó, những chấn thương do đột quỵ sẽ khiến cho các dây thần kinh phục vụ dây thanh quản bị tê liệt.

• Bệnh lý thần kinh: Một số tình trạng liên quan đến suy giảm chức năng thần kinh hoặc tổn thương thần kinh gồm bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis – MS), bệnh Parkinson, đột quỵ não,… có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh chi phối hoạt động của dây thanh âm.
• Do khối u: Khối u lành tính hoặc ác tính có thể phát triển ở bên trong hoặc xung quanh sụn, dây thần kinh cùng cơ của dây thanh quản và gây tê liệt.
• Do chấn thương dây thanh quản: Trong trường hợp thực hiện phẫu thuật ở khu vực cổ và ngực như thực quản, tuyến giáp cũng sẽ có thể ảnh hưởng đến dây thanh quản.
• Do viêm hoặc sẹo ở khu vực khớp dây thanh quản: Một số dạng viêm nhiễm như Varicella Zoster, u hạt sarcodisis, lupus ban đỏ,…

Triệu chứng thường gặp

Biểu hiện của liệt dây thanh quản sẽ khác nhau theo từng tình trạng bệnh. Ở mức độ nhẹ, người bệnh sẽ cảm thấy đau họng, khó nuốt, khó thở và khó nói. Sau một thời gian thì triệu chứng này có thể thuyên giảm và tự hết. Nhưng ở mức độ nặng thì các triệu chứng này sẽ kéo dài và nghiêm trọng hơn, cụ thể như:

• Đau họng: Dù bạn đã uống thuốc, áp dụng biện pháp vệ sinh họng, giữ ấm cơ thể và ăn uống điều độ nhưng vẫn không hết.
• Khó nuốt: Cảm thấy nghẹn khi nuốt thức ăn, thậm chí là nuốt nước bọt. Ngoài ra, người bệnh còn cảm thấy trong cổ họng luôn có dịch nhầy nên thường xuyên hắng giọng và khạc nhổ để đẩy dịch nhầy ra phía ngoài.
• Khó thở: Nhất là khi hít vào hoặc khi lấy hơi mạnh để vận động cơ thể.
• Khó nói: Giọng nói trở nên yếu ớt, khàn đi và khó nghe hơn. Trường hợp nặng là nói không ra tiếng, chỉ nghe thấy âm thanh của không khí và gió trong mỗi lời nói. 

Chẩn đoán phát hiện liệt dây thanh quản 

Các bác sĩ sẽ thường bắt đầu bằng việc đánh giá các triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân để có những nghi ngờ về liệt dây thanh quản. Sau đó có thể đề xuất một số xét nghiệm để đưa ra chẩn đoán chính xác nhất. Các kĩ thuật, phương pháp chẩn đoán gồm:

• Nội soi: Sử dụng ống dài, mỏng và linh hoạt để giúp thăm dò dây thanh quản. Một thiết bị đặc biệt với camera nhỏ ở cuối ống sẽ được sử dụng nhằm quan sát chi tiết trạng thái của dây thanh quản.
• Điện cơ thanh quản (LEMG): Đo dòng điện trong cơ thanh quản thông qua kim nhỏ đưa vào thanh quản qua da cổ.
• Xét nghiệm và kỹ thuật hình ảnh khác: Các xét nghiệm như chụp CT, chụp cộng hưởng từ MRI, chụp X-quang có thể được thực hiện để xác định nguyên nhân gây tê liệt và đánh giá rõ hơn về tình trạng của dây thanh quản.

Điều trị liệt dây thanh quản

Việc điều trị liệt dây thanh quản sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm cả nguyên nhân, mức độ nghiêm trọng cũng như thời gian xuất hiện của triệu chứng. Bệnh có thể được điều trị theo những hướng sau:

Xoa bóp, bấm huyệt, châm cứu

Mục đích của xoa bóp, bấm huyệt, châm cứu là tăng cường lưu thông máu và giúp cho các cơ co thắt được thư giãn. Nhờ đó dây thanh quản sẽ được co giãn, đàn hồi cũng như loại bỏ các tác nhân gây viêm nhiễm, tổn thương. Khi xoa bóp, bấm huyệt, châm cứu, người thực hiện (là người có chuyên môn) sẽ tác động một lực vừa phải vào dưới cằm và 2 bên cổ gáy bị liệt dây thanh. 

Trị liệu bằng ngữ âm (giọng nói)

Phương pháp này sẽ được áp dụng trong trường hợp liệt dây thanh quản nhẹ. Người bệnh sẽ được kỹ thuật viên hướng dẫn thực hiện vật lý trị liệu (bài tập và hoạt động) để giúp điều chỉnh và kiểm soát giọng nói. Ngoài ra nó còn giúp cải thiện hơi thở cũng như ngăn chặn những bất thường khác xảy ra ở nhóm cơ gần dây thanh quản.

Phẫu thuật

Phương pháp này sẽ được áp dụng trong trường hợp liệt dây thanh quản đã ở mức độ nặng và tiềm ẩn nhiều biến chứng có thể khiến cho người bệnh mất giọng nói cũng như gặp nhiều khó khăn mỗi khi thở, nuốt:

• Tiêm chất làm đầy: Chất làm đầy ở đây có thể là mỡ tự thân hoặc là collagen, acid hyaluronic,… Khi tiêm vào, những chất này sẽ giúp cho những cơ xung quanh dây thanh quản bị liệt trở nên dày, khỏe hơn. 
• Chuyển vị dây thanh: Dây thanh bị liệt sẽ được di chuyển và “tái định vị” tại vị trí giữa thanh quản nhằm mục đích định hình nếp gấp dây thanh, từ đó, cải thiện được chức năng phát âm.
• Mở khí quản: Trường hợp này sẽ áp dụng khi dây thanh 2 bên bị liệt và khép hoàn toàn khiến cho người bệnh khó thở do lượng không khí từ ngoài vào phổi suy giảm. Lúc này, người bệnh sẽ được phẫu thuật mở khí quản rồi đặt ống thở để hỗ trợ hoạt động thở.

Cách phòng tránh bệnh liệt dây thanh quản

Theo các chuyên gia, để phòng tránh liệt dây thanh quản bạn cần đặc biệt chú ý những điều sau đây:

• Khám sức khỏe định kỳ: nhiều người thường sẽ bỏ qua việc khám sức khỏe tai mũi họng định kỳ, đặc biệt là giọng nói. Tuy nhiên, cũng như tim, phổi, thận… thì tai mũi họng cũng đóng vai trò quan trọng và cần được thăm khám để phát hiện bệnh và điều trị kịp thời.

• Hạn chế nói nhiều và nói liên tục: Việc nói quá nhiều hay nói ở âm lượng cao rất dễ gây nên tình trạng khàn tiếng. Nếu tình trạng này tiếp diễn liên tục, khàn tiếng có thể kéo dài hàng tuần và gây ra những tổn thương nghiêm trọng ở dây thanh quản.
• Sống lành mạnh: Sống lành mạnh không chỉ thể hiện qua việc tập luyện thể dục thường xuyên mà còn ở chế độ ăn uống. Bạn cần hạn chế những chất kích thích như bia rượu, cà phê, nên ăn nhiều rau củ và uống nhiều nước để duy trì sức khỏe tốt. Đồng thời cần hạn chế ăn các thực phẩm quá nóng hoặc quá lạnh để tránh tổn thương thêm tại dây thanh quản.

Có thể nói, việc điều trị liệt dây thanh quản sẽ còn phụ thuộc rất nhiều vào nguyên nhân gây ra nó. Đồng thời, nếu không được chữa trị, bệnh lý này sẽ đem đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, thậm chí còn có thể gây tử vong. Do đó, khi có biểu hiện, cần tìm gặp bác sĩ sớm nhất để thực hiện kiểm tra và điều trị.