Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) ở trẻ là gì?

Rối loạn tăng động giảm chú ý ADHD là một hội chứng rối loạn phát triển thần kinh thường được chẩn đoán ở trẻ nhỏ. Việc điều trị tăng động giảm chú ý ở trẻ sớm sẽ giúp trẻ kiểm soát được cảm xúc, suy nghĩ, từ đó cải thiện cuộc sống sau này. Thế nhưng, điều đáng lo ngại là rất nhiều phụ huynh chưa hiểu rõ về căn bệnh này dẫn đến tình trạng cho trẻ đi khám muộn khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn. 

Rối loạn tăng động giảm chú ý ở trẻ là gì?

Rối loạn tăng động giảm chú ý ADHD là bệnh mãn tính ảnh hưởng đến nhiều trẻ em và có thể tiếp diễn đến tuổi trưởng thành, bao gồm các hành vi thái quá, hiếu động, bốc đồng, không thể duy trì khả năng tập trung hoặc ngồi yên trong một thời gian dài.

Trẻ bị ADHD có thể phải vật lộn với lòng tự trọng thấp, gặp rắc rối với các mối quan hệ xã hội và thành tích học tập kém. Các triệu chứng của bệnh có thể giảm dần theo tuổi tác, nhưng trong một số trường hợp trẻ vẫn gặp phải các vấn đề khi trưởng thành. 

Rối loạn tăng động giảm chú ý ở trẻ thường không thể điều trị khỏi nhưng có thể làm giảm nhẹ các triệu chứng. Điều trị bệnh thường bao gồm thuốc và can thiệp hành vi con người. Việc chẩn đoán và điều sớm sẽ rất có lợi cho người bệnh. 

Các triệu chứng tăng động giảm chú ý ở trẻ

Triệu chứng chính của hội chứng ADHD ở trẻ sẽ bao gồm hành vi không tập trung và hiếu động quá mức, thường xuất hiện trước 12 tuổi và một số trẻ có thể xuất sớm từ 3 tuổi. Mức độ của các triệu chứng này có thể nhẹ, trung bình, nặng và thường tiếp diễn đến tuổi trưởng thành. Theo chuyên gia, tình trạng này sẽ xảy ra ở nam nhiều hơn so với nữ, các thay đổi hành vi cũng có thể khác nhau. Chẳng hạn như con trai có thể hiếu động hơn còn con gái có xu hướng lặng lẽ, không tập trung.

ADHD được chia thành 3 nhóm, mỗi nhóm sẽ có các triệu chứng khác nhau

Rối loạn tăng động giảm chú ý biểu hiện chủ yếu hiếu động, bốc đồng:

• Khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, hành vi của mình
• Thường xuyên bồn chồn và nói quá nhiều
• Không thể đứng yên hoặc ngồi yên quá lâu
• Ngắt lời người khác khi đang nói chuyện nhiều lần
• Tự ý lấy đồ hoặc có phát ngôn không kiểm soát
• Chuyển động liên tục, thường chạy xung quanh hoặc leo trèo
• Khó khăn khi chơi hoặc thực hiện một hoạt động cần sự yên tĩnh
• Khó khăn khi phải chờ đến lượt mình
• Ở trẻ nhỏ, có thể chạy, nhảy, bò hoặc leo trèo liên tục

Rối loạn tăng động giảm chú ý biểu hiện chủ yếu không tập trung:

• Trẻ thường không chú ý đến các chi tiết và các cuộc trò chuyện
• Khó tập trung vào các nhiệm vụ học tập hoặc vui chơi
• Khó làm theo sự chỉ dẫn của người khác, không hoàn thành việc học hoặc một số công việc vặt
• Dễ bị phân tâm và hay mắc lỗi bất cẩn trong học tập
• Quên làm một số hoạt động hàng ngày
• Không kích các nhiệm vụ đòi hỏi nỗ lực tinh thần tập trung như bài tập về nh
• Gặp khó khăn trong việc tổ chức các nhiệm vụ và hoạt động 

Rối loạn tăng động giảm chú ý có cả hai biểu hiện là không tập trung, hiếu động và bất đồng: Đây là dạng rối loạn tăng động giảm chú ý thường gặp nhất. 

Thực tế, hầu như mọi trẻ em đều có hiểu hiện giảm chú ý, hiếu động và bốc đồng ở một số thời điểm. Kể cả với trẻ lớn, thanh thiếu niên cũng chỉ chú ý vào những thông tin mà chúng quan tâm. Vậy nên, nếu trẻ có các biểu hiện khác với bạn bè hoặc anh chị em của chúng thì không thể được chẩn đoán là mắc chứng tăng động, giảm chú ý. Việc chẩn đoán cần được xem xét hết sức cẩn thận. 

Nguyên nhân khiến trẻ bị rối loạn tăng động giảm chú ý

Hiện nay, nguyên nhân gây nên hội chứng tăng động giảm chú ý ở trẻ vẫn chưa được xác định cụ thể. Tuy nhiên, một nghiên cứu đã chứng minh được căn bệnh này có liên quan đến các yếu tố di truyền. Nghiên cứu còn cho thấy một số điểm khác biệt có thể xảy ra bên trong não của người bệnh tăng động giảm chú ý. 

Sau đây có một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ khiến trẻ bị tăng động giảm chú ý, cụ thể:

• Sinh non 
• Sinh ra trẻ nhẹ cân
• Trẻ bị động kinh
• Trẻ bị chấn thương não khi còn trong bụng mẹ
• Trong gia đình từng có tiền sử bị tăng động giảm chú ý hoặc một rối loạn sức khỏe tâm thần khác
• Khi mang thai mẹ hút thuốc, lạm dụng rượu bia, ma túy, chất kích thích

Biến chứng của bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý ở trẻ 

Tăng động giảm chú ý ở trẻ tuy không gây nguy hiểm đến tính mạnh nhưng lại ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và tương lai của trẻ. 

• Trẻ bị ADHD thường bị phân tâm, xao nhãng việc học hành khiến kết quả học tập bị sa sút.
• Có xu hướng bạo lực khi lớn lên.
• Dễ sa vào các tệ nạn xã hội như trộm cắp, rượu bia, dùng chất cấm, đua xe,…
• Trẻ bị ADHD có xu hướng trêu ghẹo, thách thức các bạn học và khó kiểm soát cảm xúc nên dễ bị cô lập, không tạo được mối quan hệ thân thiết với mọi người xung quanh. 

ADHD không gây nên các vấn đề về tâm lý hay phát triển khác, nhưng trẻ lại có nhiều nguy cơ mắc phải một số vấn đề sau:

• Rối loạn thách thức chống đối (ODD): Hội chứng này được định nghĩa là một mô hình của hành vi tiêu cực, thách thức và thù địch với các nhân vật có thẩm quyền. 
• Rối loạn lo âu: Gây lo lắng, hồi hộp quá mức, có thể bao gồm cả rối loạn ám ảnh cưỡng chế. 
• Rối loạn cư xử: Là một thuật ngữ dành cho một nhóm người có hành vi chống đối xã hội như đánh nhau, ăn cắp, phá hủy tài sản, làm hại người hoặc động vật. 
• Rối loạn Tic hoặc hội chứng Tourette: Có liên quan đến chuyển động lặp đi lặp lại hoặc âm thanh không thể kiểm soát dễ dàng. 
• Rối loạn khí sắc: Tình trạng này bao gồm trầm cảm, rối loạn lưỡng cực. 
• Rối loạn phổ tự kỷ: Liên quan đến sự phát triển não bộ tác động đến cách một người nhận thức và giao tiếp với người khác. 
• Giảm khả năng học tập: Bao gồm có các vấn đề về đọc, viết, hiểu và giao tiếp. 

Chẩn đoán bệnh tăng động giảm chú ý ở trẻ

Trẻ có thể chẩn đoán bị rối loạn tăng động giảm chú ý khi các triệu chứng của bệnh xuất hiện trước 12 tuổi và gây nên các vấn đề nghiêm trọng ở nhà và ở trường. 

Không có bất kỳ xét nghiệm nào áp dụng trong chẩn đoán ADHD, trẻ thường được xác định thông qua:

• Kiểm tra sức khỏe tổng quát: Việc này sẽ giúp loại trừ các nguyên nhân khác nhau có thể là triệu chứng của bệnh. 
• Hỏi bệnh trực tiếp: Bác sĩ sẽ hỏi trẻ một số câu hỏi liên quan đến vấn đề sức khỏe hiện tại, tiền sử bệnh, học bạ của trẻ.
• Dùng bộ câu hỏi để đưa ra cái nhìn chính xác về trẻ từ các thành viên trong gia đình, giáo viên, người chăm sóc,…
• ….

Các triệu chứng của rối loạn tăng động giảm chú ý ở trẻ có thể xuất hiện từ rất sớm, nhưng chẩn đoán bệnh lại rất khó khăn vì dễ nhầm lẫn với chậm ngôn ngữ ở trẻ nhỏ. Việc chẩn đoán bệnh cần được đánh giá cẩn thận bởi các bác sĩ chuyên khoa như bác sĩ tâm lý, bác sĩ tâm thần học,…

Phương pháp điều trị bệnh ADHD ở trẻ

Tuy bệnh không thể điều trị khỏi hoàn toàn nhưng một số phương pháp có thể giúp kiểm soát tình trạng bệnh và giảm thiểu tối đa những tác động tiêu cực đến cuộc sống sinh hoạt, học tập của trẻ. 

Hiện nay, phương pháp điều trị bằng thuốc kết hợp cùng một số liệu pháp tâm lý đang được áp dụng rộng rãi và mang lại hiệu quả tích cực.

Điều trị bằng thuốc

Dưới tác dụng của thuốc, các hành vi của trẻ sẽ được kiểm soát một cách hiệu quả hơn. giúp trẻ tập trung tốt hơn, ít bốc đồng, bình tĩnh. Đồng thời, có thể hỗ trợ việc học và thực hiện các kiến thức mới học. Tùy vào thể trạng của từng trẻ, bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định các loại thuốc và liều dùng phù hợp nhất. 

Tuy nhiên, khi sử dụng thuốc, trẻ có thể gặp một số tác dụng phụ như chóng mặt, nôn mửa, tiêu chảy, đau đầu,… Do đó, trong quá trình sử dụng thuốc tại nhà, phụ huynh cần chú ý theo dõi các biểu hiện bất thường của trẻ để có biện pháp y tế can thiệp kịp thời. 

Liệu pháp tâm lý 

Các phương pháp điều trị tâm lý được dùng trong điều trị bệnh sẽ bao gồm:

• Giáo dục tâm lý: Bằng cách thảo luận với trẻ về chứng bệnh và những tác động của nó đến cuộc sống hàng ngày, từ đó có tâm lý và hướng điều trị phù hợp. 
• Trị liệu hành vi: Thường xuyên khuyến khích trẻ thực hiện các hành vi đã được hướng dẫn trước, khen trẻ để tạo động lực.
• Đào tạo kỹ năng xã hội: Trẻ sẽ được dạy cách cư xử trong xã hội thông qua các hành vi và tác dụng của các hành vi đó. 
• Liệu pháp hành vi nhận thức: Thay đổi cho trẻ cách suy và hành xử.
• Cung cấp nhiều kiến thức về bệnh cho phụ huynh: Chuyên gia sẽ hướng dẫn cho bố mẹ cách nói chuyện, chơi đùa với con cái và tăng sự tin tưởng của trẻ đối với bộ mẹ, từ đó giúp trẻ có thể kiểm soát được hành vi và cải thiện các mối quan hệ. 

Một số biện pháp khác

Ngoài việc điều trị tâm lý, cho trẻ dùng thuốc, các bậc phụ huynh cần nhớ:

• Bổ sung cho trẻ đầy đủ các chất dinh dưỡng, đa dạng thực phẩm, ưu tiên bổ sung các loại vitamin, axit béo, các vi chất. Đặc biệt cần tránh cho trẻ ăn quá nhiều đường, dầu mỡ và các thực phẩm có thể gây dị ứng. 
• Cho trẻ tập thể dục thường xuyên, không chỉ giúp rèn luyện sức khỏe mà còn mang đến nhiều tác động tích cực đến hành vi của trẻ. Ba mẹ cũng có thể tập cùng con bằng các bài tập đi bộ, yoga, thiền để thư giãn và rèn luyện tính kỷ luật. 

Trên đây là những thông tin liên quan đến bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý ở trẻ. Nếu ba mẹ phát hiện các triệu chứng giống như trên và lo lắng có thể là bệnh tăng động giảm chú ý thì hãy đưa con đi khám sớm để được chẩn đoán chính xác và có phương pháp can thiệp sớm, hiệu quả. 

>>> Đọc thêm:

Các bệnh ngoài da thường gặp ở trẻ: Nguyên nhân và cách xử lý

Bệnh mất ngủ ở trẻ em [Nguyên Nhân][Cách điều trị] hiệu quả tại nhà

Biểu hiện của bệnh trầm cảm ở trẻ em biết sớm để đề phòng