Ích mẫu là gì? Tại sao lại có nhiều tác dụng cho phụ nữ?

Ích mẫu từ lâu đã sử dụng trong rất nhiều bài thuốc điều trị bệnh của y học cổ truyền, đặc biệt dược liệu còn được xem là vị thuốc quý cho chị em phụ nữ, có thể giúp điều hòa kinh nguyệt, giảm đau bụng kinh, an thai… 

>>> Xêm thêm: Tác dụng của mộc qua và một số bài thuốc chữa bệnh hữu hiệu 

Tổng quan về cây ích mẫu

Cây ích mẫu có tên khoa học là Leonurus japonicus Houtt và có nhiều tên gọi khác như sung úy, chói đèn, ích mẫu thảo. Là một loại cây thân thảo sống lâu năm, độ cao từ 0.5 – 1m. Thân cây thẳng đứng, hình vuông, có rãnh dọc và lá mọc đối nhau. Hoa ích mẫu mọc thành vòng dày ở kẽ lá, quả cây nhỏ, có ba cạnh và nhẵn. 

Bộ phận dùng làm thuốc là toàn cây, thường gọi là ích mẫu thảo, quả thường gọi là sung úy tử. Dược liệu được thu hoạch vào trời nắng, sau đó đem rửa sạch, có thể dùng tươi, phơi khô để dùng dần hoặc phơi trong râm để héo đem nấu cao. 

Trong Y học cổ truyền, ích mẫu được bào chế theo những cách sau:

• Ích mẫu cắt đoạn: Cây ích mẫu tươi đã phơi khô, bỏ rễ, cắt đoạn từ 3 – 5cm. Nếu phần thân và cành cây to, dài thì cần nhúng nước, ủ mềm rồi mới cắt đoạn, phơi khô. 
• Ích mẫu chích rượu: Trộn đều 10kg ích mẫu với 3kg rượu, ủ trong một đêm rồi sao với lửa nhỏ cho đến khi ích mẫu có màu hơi đen.
• Ích mẫu chích giấm: Tẩm 2kg giấm vào 10kg ích mẫu, ủ rồi sao vàng. 
• Ích mẫu chế: Chuẩn bị 10kg ích mẫu, 2kg gừng tươi, 1kg giấm, 1kg rượu, 200g muối ăn, nước sôi. Đem gừng giã nát rồi vắt lấy nước, dùng nước sôi pha với muối rồi hòa lẫn với giấm và rượu. Sau đó cho hỗn hợp vào ích mẫu trộn kỹ, ủ trong 1 giờ rồi đem đi phơi khô. 

Thành phần có trong ích mẫu

Trong cây ích mẫu có chứa chứa atachydrin, leonurin, leonuridin. Ở nước ta, dược liệu có chứa 3 alcaloid, 3 flavonoid (trong đó có rutin), 1 glycosid có khung steroid và hạt chứa leonurin. 

Các hoạt chất trong ích mẫu đều có tác dụng lên tử cung, huyết áp, tim mạch, hệ thần kinh., đồng thời còn là kháng sinh đối với một số vi trùng. Ngoài ra, cao ích mẫu có thể dùng để trị mụn và hỗ trợ điều trị đối với bệnh viêm thận, phù thũng cấp. 

Tác dụng của cây ích mẫu 

Trong y học cổ truyền cây ích mẫu được biết đến với tác dụng:

• Điều kinh, hoạt huyết, lợi tiểu, tiêu viêm khứ ứ (theo Trung Dược Học).
• Điều kinh, sinh huyết mới, trừ huyết ứ, hoạt huyết (theo Đông Dược Học Thiết Yếu).
• Giải độc, hành huyết, trục huyết cũ, tiêu thủy, sinh huyết mới, điều kinh (theo Trung Quốc Dược Học Đại Từ).

>>> Xem thêm: Top 10 thực phẩm giàu estrogen tốt nhất cho chị em

Còn trong y học hiện đại, ích mẫu đã được nghiên cứu với một số tác dụng nổi bật sau:

• Tác dụng trên tử cung: Ích mẫu có tác dụng trực tiếp lên tử cung, làm hưng phấn, khiến tử cung co thắt nhiều và mạnh hơn. Một số nghiên cứu đã thử điều trị chứng sa tử cung bằng nước sắc ích mẫu và cho thấy tác dụng giống như thuốc Ergotamine, mắc dù có tác dụng chậm nhưng sử dụng ích mẫu lại khá an toàn. 
• Tác dụng lên tim mạch: Dược liệu có thể tăng lưu lượng tuần hoàn ở động mạch vành, làm chậm nhịp tim, cải thiện tuần hoàn bị rối loạn, đồng thời còn có thể ức chế ngưng tập tiểu cầu, nâng cao hoạt tính Fibrinogen.
• Tác dụng trên viêm thận và phù cấp tính: Theo nghiên cứu, ích mẫu có thể chữa khỏi một số trường hợp viêm thận và phù. 
• Tác dụng trên huyết áp: Cao ích mẫu có khả năng hạ huyết áp, đặc biệt trong thời kỳ đầu của bệnh. 

Một số bài thuốc có dùng ích mẫu

Bài thuốc trị kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh: Chuẩn bị ích mẫu, hương phụ, bạch đồng nữ, ngải cứu, đồng lượng mỗi loại 12g. Đem tất cả đi sắc, uống mỗi ngày một thang. 

Bài thuốc giúp co hồi tử cung sau sinh: Đem sắc 36g ích mẫu cùng với 9g đương quy, dùng uống hết trong ngày.

Bài thuốc trị viêm thận gây phù: Dùng 40 – 100g ích mẫu sắc uống nóng, hoặc kết hợp cùng các loại thảo dược khác như bạch mao căn, xa tiền mỗi loại 10g, sắc uống. 

Bài thuốc trị mắt đau, sưng đỏ: Chuẩn bị hạt ích mẫu, hạt muồng ngủ, hạt mào gà trắng, sinh địa, cúc hoa mỗi loại 10g, đem sắc lấy nước uống. 

>>> Xem thêm: Rau má khô – Dược liệu điều trị bệnh và làm đẹp da

Điều cần lưu ý, thận trọng trước khi sử dụng

Ích mẫu có khả năng trục ứ huyết, sinh huyết mới, hoạt huyết điều kinh nên người có đồng tử mở rộng không nên dùng.

Đối với phụ nữ mang thai, khi dùng quá liều có thể gây tai biến chảy máu nhiều, làm sảy thai. Do đó, bạn nên thận trọng và tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng dược liệu này.

Mong rằng với những thông tin trên bạn đã hiểu rõ hơn về cây ích mẫu và những tác dụng mà nó đem lại cho sức khỏe, đặc biệt là với chị em phụ nữ. Và nên nhớ rằng, trước khi sử dụng bất kỳ loại dược liệu nào bạn cũng cần tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc thầy thuốc có chuyên môn về y học cổ truyền.