Cây mã đề: Tác dụng, cách dùng và lưu ý khi sử dụng 

Cây mã đề là loại cây thuốc dân gian được sử dụng thường xuyên trong các bài thuốc chữa bệnh thông thường. Chúng mọc chủ yếu ở vùng quê Việt Nam và dùng khá phổ biến. Bài biết dưới đây Gia Dụng Việt sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về loại cây này. 

>>> Xem thêm: Cây xuyến chi – Loài cỏ dại với nhiều tác dụng tuyệt vời 

Tổng quan về cây mã đề

Đặc điểm

Cây Mã đề là một loại thảo dược sống quanh năm, chúng có thân ngắn và lá mọc thành hình hoa thị, hình trứng, có độ dài từ 5 – 12cm, rộng 3.5 – 8cm. Đầu lá hơi tù, mũi nhọn, gân lá hình cung, mép lá uốn lượn, nguyên hoặc có răng cưa nhỏ, không đều, cuống dài từ 5 – 10cm, loe ở gốc. 

Hoa mọc thành bông dài, ở kẽ lá có cán dài hơn lá. Bông mã đề có 4 đài lá ở gốc hoa, xếp chéo nhau, hơi dính vào gốc và là bông lưỡng tính. Quả nang, hình chóp thuôn dài từ 3.5 – 4 mm, hạt hơi dẹt và có màu nâu hoặc đen bóng. 

Bộ phận thường dùng 

Bộ phận thường dùng để làm thuốc của cây mã đề là phần lá. Chúng được thu hái vào lúc cây sắp ra hoa hoặc đang ra hoa. Sau đó, người ta sẽ đem đi rửa sạch rồi phơi hoặc sấy khô.

Hạt mã đề cũng được dùng để làm thuốc, thu hoạch từ các quả già rồi đem phơi hoặc sấy khô. 

Ngoài ra, người ta cũng hay lấy toàn bộ phần trên mặt đất của cây mã đề làm thuốc, hay còn gọi là mã đề thảo. 

Thành phần hóa học 

Trong cây mã đề, mỗi bộ phận đều chứa thành phần hóa học tương đối khác nhau, cụ thể:

• Trong lá có chứa: iridoid (aucubosid, catalpol), acid phenolic, este phenyl propanoic của glycosid, majoroside và 20% là chất nhầy.
• Trong hạt có chứa: D-galactose, L-arabinose và có khoảng 40% acid uronoic, dầu béo trong đó có acid 9-hydroxy-cis-11-octadecenoic.

Ngoài ra, mã đề còn chứa nhiều flavonoid và một số chất khác như vitamin C, vitamin K, acid cimaric, caroten,…

Công dụng của cây mã đề

Trong y học cổ truyền, lá mã đề có tính mát, vị ngọt. Hạt cũng có tính mát, vị ngọt, nhớt và quy 4 kinh: can, phế, tiêu tràng, thận, có tác dụng thanh nhiệt, tiêu thũng, lợi thế và thông tiểu tiện. 

Từ đó, có thể thấy cây mã đề có một số công dụng như:

• Có khả năng kháng khuẩn
• Tác dụng nhuận tràng nhờ lượng polysaccharide lớn có trong hạt mã đề
• Giúp trị ho và tiêu đờm
• Hỗ trợ điều trị cao huyết áp
• Lợi tiểu, tăng cường đào thải muối và axit uric ra khỏi cơ thể
• Làm tăng tiết niêm dịch phế quản, ức chế trung khu hô hấp, giúp hơi thở sâu và chậm nhờ vào hoạt chất plantain
• Tác dụng thanh lọc phổi và hỗ trợ trong việc cai thuốc lá

Một số bài thuốc dân gian từ cây mã đề

Bài thuốc chữa tiểu khó và nóng trong ở người già: 1 chén hạt mã đề có dung tích khoảng 50ml, bỏ vào túi và sắc lấy nước. Dùng nước này nấu cùng với cháo và hạt kê để ăn hàng ngày. 

Bài thuốc chữa bệnh lỵ ra máu, mủ: Chuẩn bị cây mã đề, cỏ seo gà, dây mơ lông, mỗi loại 20g, sắc lấy nước uống trong ngày.

Bài thuốc lợi tiểu: 10g hạt mã đề, 2g cam thảo, sắc cùng với 600ml đến khi còn 200ml, chia làm 3 lần uống trong ngày. 

Bài thuốc chữa ho có đờm: Lấy 10g cây mã đề, 2g cam thảo, 2g cát cánh sắc cùng 400ml còn 200ml, chia làm 3 lần uống hết trong ngày. 

Bài thuốc bôi ngoài để chữa bỏng: Dùng 100g mã đề khô sắc cùng 100ml, trộn đều với 50g lanolin và 50g paraffin. Dùng hỗn hợp này bôi lên vết bỏng và băng lại. 

Bài thuốc chữa viêm bàng quang cấp tính: Chuẩn bị 16g mã đề, hoàng bá, hoàng liên, rễ cỏ tranh, phục linh mỗi loại 12g, mộc thông, hoạt thạch, trư linh, bán hạ chế mỗi loại 8g. Sắc lấy nước uống, mỗi ngày dùng 1 thang. 

Bài thuốc chữa phù thũng, tiêu chảy kèm sốt, nôn và ho: Sao hạt mã đề và ý dĩ, tán thành bột, mỗi lần uống 10g, ngày uống khoảng 30g. 

Một số lưu ý quan trọng trước khi dùng cây mã đề

Để sử dụng cây mã một cách an toàn và hiệu quả, trước khi dùng bạn nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc đông y hoặc bác sĩ. Bởi loại thảo dược này có thể tương tác với một số thực phẩm, thuốc hay dược liệu khác mà bạn đang dùng, có thể làm ảnh hưởng đến sức khỏe. 

Ngoài ra, người có tình trạng táo bón, tiểu nhiều lần, thận hư, không có thấp nhiệt thì không nên sử dụng cây mã đề.

>>> Xem thêm: Cây cỏ ngọt và tác dụng đối với sức khỏe không nên bỏ lỡ

Trên đây là những thông tin về cây mã đề mà Gia Dụng Việt muốn chia sẻ. Tùy vào bệnh lý của từng người mà liều dùng và cách dùng sẽ khác nhau. Vậy nên, để đạt được hiệu quả tốt nhất cũng như đảm bảo an toàn trong quá trình sử dụng cây mã đề, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng nhé!