Lệ dương – Loài cây không lá với nhiều tác dụng đặc biệt

Cây lệ dương không chỉ là một loại cây cỏ bình thường, mà nó còn là một kho báu đối với nền y học cổ truyền và hiện đại, đem lại nhiều công dụng đặc biệt và rất có lợi cho sức khỏe. Hãy cùng Gia Dụng Việt Sport khám phá thêm về loài dược liệu độc đáo này trong nội dung bên dưới đây.

Đặc điểm của cây lệ dương

Cây lệ dương hay còn gọi là tai đất, có tên khoa học là Aeginetia indica L., thuộc họ Orobanchaceae. Đây là một loại cây thảo, không phân nhánh với thân ngắn, nhẵn, thường ký sinh trên rễ của các loại cây thuộc họ lúa hoặc họ gừng. Cây không có lá, thay vào đó là những vảy hẹp mọc so le ở gốc thân. 

Hoa của cây mọc riêng lẻ trên một cán mảnh dài khoảng 10 – 30cm. Đài hoa dạng mo, đầu khá nhọn, màu tím nhạt, có vằn đỏ, tràng hợp thành ống hình phễu, hơi cong và phình ở giữa, đầu loe xẻ 5 cánh mỏng màu tím, mặt trong là màu vàng. Bao gồm 4 nhọ, trong đó có 2 cái trội, dài đính ở chỗ thắt của ống tràng và bầu thượng là một ô. 

Quả của cây là dạng quả nang, nằm trong đài, có nhiều hạt màu trắng vàng. Hoa thường nở vào tháng 8 đến tháng 9 hằng năm, còn quả là vào tháng 10 đến tháng 11. Cây lệ dương cũng có khả năng tái sinh tự nhiên bằng hạt, với bộ nhiễm sắc thể 2n=30. 

Phân bố và sinh thái

Lê dương là cây mới chỉ tìm thấy ở một số điểm thuộc vùng núi cao như Sa Pha, tỉnh Hà Giang, tỉnh Lào Cai, xã Lao và Chải, huyện Yên Minh. Chúng cũng được phân bố ở một số vùng phía nam ở Trung Quốc và cận Himalaya ở Ấn Độ. 

Đây là một loài cây ưa ẩm, ưa sáng, thường bắt gặp trên nương rẫy hay tầng cỏ thấp gần chân núi với độ cao khoảng 1300 – 1600 mét. Cây sẽ phát triển tốt hơn khi ở những nơi có khí hậu mát quanh năm, nhiệt độ trung bình khoảng 14 – 18 độ C. Vào mùa đông, sau thời kỳ ra hoa và ra quả, toàn bộ phần trên mặt đất sẽ lụi tàn, chỉ còn lại phần dưới đất giống như dạng rễ cây lẫn với rễ của các loại cây cỏ khác. 

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng chủ yếu của cây lệ dương là hoa hoặc toàn cây. Chúng sẽ được thu hái vào màu thu khi cây đang ra hoa và được dùng dưới dạng tươi hoặc phơi khô. Cây thuốc này được đánh giá rất cao trong y học cổ truyền nhờ có công dụng trong việc điều trị quai bị, vết thương ngoài, ngoài ra còn có tác dụng bổ máu.

Công dụng của cây lệ dương

Bảng thành phần hóa học của cây lệ dương có chứa polysaccharide và protein với hoạt tính ức chế sự phát triển của các tế bào gây ung thư. Ngoài ra, chúng còn chứa cả aeginetic, các aeginetolid và các polyene D, F, E. 

Trong y học cổ truyền, lệ dương có vị đắng, tính mát, tác dụng thanh nhiệt giải độc, tiêu thũng, lương huyết. Có thể dùng trong việc điều trị quai bị, bởi các thành phần hóa học trong cây thuốc này có khả năng kháng khuẩn, chống viêm, giúp làm dịu vết thương và ngăn ngừa nhiễm trùng rất hiệu quả. 

Bên cạnh đó, lệ dương còn được sử dụng để điều trị vết thương ngoài, bao gồm các vết thương trên da, bong gân hoặc vết thương do côn trùng cắn. Với bảng thành phần chất lượng cao, nó sẽ giúp tăng cường quá trình làm lành vết thương nhanh chóng hơn. 

Cây lệ dương cũng chứa nhiều dưỡng chất có lợi cho sức khỏe, bao gồm sắt, vitamin cùng các khoáng chất quan trọng. Vậy nên, nó có thể sử dụng để tăng cường hồng cầu và bổ máu cho những người bị thiếu máu hoặc đang bị suy giảm sức đề kháng. 

Ở nước ta, mọi người thường dùng cả cây lệ dương giã dập và hơ nóng để làm thuốc đắp ngoài giúp chữa vết thương. Ở Philippin, nước hãm của cây thuốc này có thể dùng để chữa bệnh đái tháo đường, phù thũng do viêm thấp cấp gây ra. Trong khi đó, ở Trung Quốc, cây thuốc này được sử dụng để chữa nhiễm trùng đường tiết niệu, giảm sưng đau họng, trị viêm tủy xương hoặc xử lý các mụn nhọt. 

Các bài thuốc dân gian có sử dụng cây lệ dương

• Bài thuốc chữa viêm tủy xương: Dùng 15 – 30g lệ dương, 30g cam thảo, đem sắc cùng với nước để uống. Có thể kết hợp dùng ngoài bằng cách lấy rễ và hoa tươi của cây, đem giã nát, dùng để đắp. 
• Bài thuốc chữa hen suyễn: Lấy khoảng 15g hoa lệ dương, sắc cùng với nước rồi thêm một chút rượu để uống. 
• Bài thuốc chữa viêm họng sưng đau: Chuẩn bị 15 – 30g lệ dương, đem sắc cùng với nước, thêm một ít đường kính hoặc mật ong vào sẽ giúp thuốc dễ uống và làm dịu vùng họng tốt hơn. Hoặc có thể dùng toàn cây lệ dương, vò nát, sau đó lấy nước, thêm chút giấm để súc miệng. 
• Bài thuốc chữa mụn nhọt: Sử dụng hoa lê dương, đem vò nát và kết hợp với một chút dầu vừng, sau đó bôi lên những vùng bị mụn nhọt. 
• Bài thuốc chữa rắn độc cắn: Dùng 30 lệ dương, 7 con rết, 0.3 xạ hương, đem tất cả đi ngâm trong dầu vừng, sau đó dùng để bôi ngoài vùng da bị cắn. Hoặc có thể dùng 30g hoa lệ dương khô, 0.3 xạ hương, 7g ngô công, tán thành bột mịn rồi trộn cùng với dầu vừng, dùng hỗn hợp đắp quanh vết thương. 

Cây lệ dương là một loài hiếm, cả cây và hoa đều được sử dụng nhiều trong việt chữa cảm sốt, tiêu độc, mụn nhọt, viêm họng, rắn cắn. Tại nước ta, lệ dương là một trong những loài cây hiếm gặp, nên được bổ sung vào danh sách các loại cây thuốc quý hiếm cần được bảo tồn và phát triển. 

Tuy nhiên, trước khi sử dụng lệ dương bạn vẫn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc các chuyên gia có chuyên môn để đảm bảo an toàn cho sức khỏe và tránh được rủi ro không mong muốn có thể xảy ra. 

Dược liệu khác:

Đặc điểm, tác dụng và các bài thuốc trị bệnh từ dược liệu huyền sâm

Lá sen – Dược liệu dân gian hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý

Xích thược – Dược liệu có nhiều giá trị tuyệt vời trong y học cổ truyền và hiện đại